De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij

Tekst: Anneke de Nobel
Bron: Digitale Wijkkrant Haarlem-Oost

Sinds mensenheugenis liggen de Centrale Werkplaatsen der Nederlandse Spoorwegen ingeklemd tussen de Oudeweg en de Amsterdamsevaart. In de grote hallen waren vele mensenhanden nodig om het materieel te onderhouden en rijdende te houden.

Foto: Via Ed Post

Er werkten smeden, schilders en timmerlieden, koperslagers, machinebankwerkers, wagenmakers, etc. De Hollandsche IJzeren Spoorweg Maatschappij, die op 8 augustus 1837 werd opgericht, was een grote werkgever in Haarlem-Oost.

Om het personeel niet te ver te laten reizen (korte afstanden = langere werktijden), werden hele blokken woningen gebouwd aan de Herensingel, de van der Hulststraat, de 2e Zuidpolder- en de 2e Vooruitgangstraat.Zo'n 35 procent van de wijkbewoners werkte bij de HIJSM.

Op deze foto, die ik kreeg via Ed Post, werpen we een blik in een van de enorme hallen waar men lekker technisch bezig is met onderdelen voor de stoomlocomotieven, die werden hier gerepareerd totdat in 1934 dieseltreinstellen in gebruik werden genomen.

Groet, Anneke.

___________________________________________

De foto is in de draaierij genomen waar mijn vader vanaf 1953 ook werkzaam was als metaalfrezer. De foto is gemaakt in de 50-er jaren en had niets met stoomlocomotieven te maken. Locomotieven werden niet in Haarlem onder handen genomen, hier deed men de elektrische treinstellen.
Het bedrijf heette toen al de Nederlandse Spoorwegen. Voor de Tweede Wereldoorlog waren daar de HIJSM, Staats Spoorwegen en Rhijnspoor in opgegaan.
Ook op de Richard Holkade en o.a. de Henriette Bosmanstraat woonden erg veel “spoorkezen”.
Deze mensen kwamen rond 1953 allemaal uit Zwolle en omstreken vandaan toen die flats werden opgeleverd en waren daarvoor werkzaam in de Hoofdwerkplaats van de NS in Zwolle.

Ik heb een fotoboek bestaande uit materiaal van hem, van mij en van de Werkplaats samengesteld toen hij met de VUT ging.
De goede man is inmiddels al overleden, maar het fotoboek heb ik kunnen redden en is weer in mijn bezit.
Ed Post - 20 02 09 - 13:20

wel ed, waar wachbten we op. Dit is de nieuwsgierigste site op de internet. We zitten er allemaal met onze neus bovenop. Goed oud Haarlem Oost.
john ipenburg - 20 02 09 - 13:43

Mijn vader werkte ook in de wielerdraaierij.
Hij moest in 1938 al naar Haarlem,omdat Zwolle toen al opgeheven werdt.
Hij had toen de keus of naar Tilburg of Utrecht Of Haarlem.
loek kort (Email) - 20 02 09 - 20:29

Er kwamen ook heel veel mensen van de werkplaats in Utrecht.
o.a. Mijn vader. Ook in 1953.
Prachtig die herinneringen Ed.
Ada Howell-Spits - 21 02 09 - 19:18

Toch wel opmerkelijk hoe groot de invloed was van de Nederlandse spoorwegen, binnen de Gemeente Haarlem. Ik weet dat, bijvoorbeeld, de huizen in de Arnulfstraat in 1927 JUIST waren gebouwd om het toenmalige NS personeel een woning ‘‘dichtbij het werk’‘ aan te bieden.
Ik heb ergens ooit eens gelezen dat er zelfs om werd geloot, in die tijd, wie van de kandidaten de woning in de Arnulfstraat of Hof van Egmond toegewezen kreeg, zo gewild en exclusief waren die huizen in de beginjaren twintig en dertig, schijnbaar. NS mensen kregen, meen ik, voorrang.
Opmerkelijk is, dat er ook veel NS personeel, destijds, in de flats rondom de Richard Holkade kwamen wonen, vanaf 1953. Het is al meerdere malen aangehaald. Ging dat via ‘‘bemiddeling’‘ tussen NS en Gemeente, toen, vraag ik me af?
Ofschoon die flats, weet ik nog wel, door een onafhankelijke woningbouw-Maatschappij werden beheerd en onderhouden. (Patrimonium, als voorloper van ‘‘Pre Wonen’‘.) Er woonden inderdaad vrij veel ‘‘Spoorkezen’‘, zoals Ed Post ironisch aanhaalt. (Grappige betiteling.)
Ik weet trouwens nog dat de bewoners, was het niet iedere week, met een stempelkaart naar het gebouwtje op de hoek Willem Pijperstraat / Richard Holkade moest lopen (naast de garages) om die af te laten stempelen. Dan was er weer voor 1 week (of maand?) huur betaalt.
Wat ging dat nog gemoedelijk. Geen automatische afschrijvingen, welnee; stempelkaart, betalen, ;’‘ram’‘ stempel – en je kon weer vertrekken.
Dit nog even als aanvulling op de, zeker destijds, ‘‘dominante positie’‘ van de NS in Haarlem. Maar ze zorgden wel goed voor het personeel om daarvoor huizen te bouwen op niet al te grote afstand van de werkplaats en het Centraal Station. Dat kun je wel vaststellen.
Ron - 22 02 09 - 14:41

Wij kwamen uit Zwolle.
Mijn vader was machine bankwerker bij de nederlandse spoorwegen ook in 1953.
Hij had het trouwens over “spoorhazen”
dat kwam zo, als de fluit om 5 uur ging, ging iedereen er als een haas vandoor.

Marry.
Marry Spijkerman (Email) - 23 02 09 - 19:15

Dat uitgaan van de werkplaats om vijf uur was behoorlijk spectaculair. Het verkeer op het kruispunt Voormalige Oude Weg met de Amsterdamsevaart werd geregeld door een agent met een “omklapbord”. Als de Oude Weg goed volstond met fietsers en voergangers, dan draaide de agent zijn regelaar om en klapte het zijbord dicht. Dat was dan groen. Op dat moment stormde de hele horde mannen het kruispunt op. Daar kon je dan beter even niet zijn!
Bram Verheul (Email) - 24 02 09 - 20:48

Zoals mijn zusje Ada al schreef was mijn vader ook een “spoorkees”. Hij begon als grof wagenmaker en eindigde veertig jaar later als groepschef van de schilders. Met als gevolg, dat wij, de drie dochters, later ook bij het Spoortje gingen werken. Het was voor veel gezinnen een familiebedrijf. Vroeger was de NS een uitstekende wergever.
wil (Email) - 09 03 09 - 20:42

Bram, wat ik kan herinneren, kwam de agent uit dat kleine politie bureautje bij de Poort en had een draagbaar verkeerslicht. Deed hij in het putje en waren dan gewone verkeerslichten. Ik heb er nog film van. Dat was ook de weg de Waarderpolder in. Ik werkte toen bij Conrad Stork, todat ik naar Australia emigreerde.
Dus deed dus mee aan de horde, het kruispunt over. Ik woonde in de Teding v. Berkhoutstraat.
john ipenburg - 10 03 09 - 04:23

John en Bram jullie hebben allebei gelijk. eerst werd het verkeer geregeld met die “mooie” klapborden. Door o.a. Berend Metzelaar in zijn jongejaren. Later de wijkagent van de Burgwallen en de Amsterdamsebuurt. Een geweldige man. En daarna dat losse verkeerslicht. Maar dit was geen uitzondering voor de kruising bij de A’Poort. Dit kwam je op meerdere drukke kruisingen in Haarlem tegen.
Peter Ransijn - 10 03 09 - 08:13

Uiteraard weet ik nog waar je woonde, Jan: het portiek naast bakker Oepkes.
Het klapbord kwam inderdaad uit het gangetje dat naar het loket van het politiebureau leidde. Dat bord ging in het putje. Het losse verkeerslicht was verrijdbaar.
Op het kruispunt bij de Oostvest stond ooit tegelijkertijd een agent, die (met zwaaiende armen) samenwerkte met die van het klapbord. In mijn herinnering hoor ik nog het lange, krachtige fluitsignaal van die man. Als er een tram aan kwam, werd het andere verkeer even stop gezet. Later kwam op deze plek het mobiele verkeerslicht dat Jan waarschijnlijk bedoelt. Dat licht werd m.b.v. afstandsbediening bediend door de agent bij het klapbord.
Dit ingewikkelde verkeersknooppunt werd ook vaak gebruikt om agenten in opleiding te laten oefenen in verkeer regelen.
Bram Verheul - 10 03 09 - 18:19

het is leuk om te lezen dat zoveel jongens en meisjes uit de amsterdamse buurt de zelf de dingen hebben gezien.
het klapbord kon ik mij herinderen en nu ik dit lees het mobiele stoplicht ook
PeterHoreman (Email) - 26 08 09 - 13:04